भाषानीतिको आधारभूत अवधारणा

Abstract

प्रस्तुत लेख भाषानीतिको आधारभूत अवधारणामा आधारित रहेको छ । भाषानीतिको ऐतिहासिक तथा सैद्धान्तिक सन्दर्भ पहिचान गर्नु, भाषानीतिको निर्माण र प्रक्रियाबारे चर्चा गर्नु, भाषानीतिका घटकहरू उल्लेख गर्नु, भाषानीति निर्धारणका पक्ष प्रस्तुत गर्नु यस लेखका प्रमुख उद्देश्य रहेका छन् । प्रस्तुत लेखमा गुणात्मक अनुसन्धान विधिको प्रयोग गरिएको छ । यस क्रममा सोद्देश्यमूलक तरिकाले आवश्यक सामग्रीहरूको सङ्कलन गरिएको छ । यसमा अङ्ग्रेजी तथा नेपाली सैद्धान्तिक सामग्रीहरूको अध्ययनबाट प्राप्त तथ्यहरूको विश्लेषण गरिएको छ । यस अध्ययनका आधारमा भाषानीति शब्दको पहिलो प्रयोग सन् १९४५ मा गरिएको, भाषानीतिको निर्माणमा सरकार, राजनीतिक दल, भाषाविदलगायतको संलग्नता रहने गरेको, भाषानीति निर्माणमा समस्याको पहिचान, अनुमान, छनोट, कार्यान्वयन र मूल्याङ्कनजस्ता प्रक्रिया अवलम्बन गर्ने गरिएको, भाषानीतिका घटकअन्तर्गत भाषिक अभ्यास, भाषिक विश्वास एवम् यससम्बद्ध विचार र भाषिक व्यवस्थापनलाई लिने गरिएको, भाषानीतिको निर्धारणमा राज्यका आधिकारिक नियम, अन्तर्निहित संयन्त्रलगायतको भूमिका रहने गरेको लगायतका निष्कर्ष निकालिएको छ । यस अध्ययनले भाषानीति र यससम्बद्ध क्षेत्रमा अध्ययन, अनुसन्धान गर्न चाहने जोकोहीलाई आवश्यक सहयोग पु¥याउने अपेक्षा गरिएको छ ।