मुनामदन खण्डकाव्यको समाज भाषिक अध्ययन

Abstract

समाज भाषिक अध्ययन विशेषतः समाजशास्त्र, मानवशास्त्र र मानवीय समाजका सम्पूर्ण पक्षको सांस्कृतिक प्रतिमान, सम्भावना र सन्दर्भसहित भाषामाथिको अध्ययन हुन्छ । खण्डकाव्यका पत्राहरूको प्रयुक्त भाषाका आधारमा समाज र भाषा तथा भाषा र संस्कृतिको अध्ययन गरिएको छ । तसर्थः मुना, मदन, नैनी फुपु, आमा, भोटे र गुन्डाद्वारा प्रयुक्त भाषिक सञ्चारमा भाषाको समाजपरक र समाजको भाषापरक अध्ययन गरिएको छ । समाज भाषिक सिद्घान्तअनुसार मानिसको सोच्ने प्रक्रिया भाषाले निर्धारण गर्दछ, जसलाई भाषिक सापेक्षतावाद भनिन्छ । यहीँ सिद्घान्त नै ‘मुनामदन’को साहित्य, साहित्यकार र समाजशास्त्रीय भाषिक अध्ययनका आधार हुन् । यसमा प्रकृतिक, ईश्वर र मानवताको त्रिकोणात्मक अन्तर सम्बन्ध रहेको छ । पहाड, हिमाल, खोलानाला, वन जङ्गल हिंस्रक जङ्गली जनावर प्रकृतिक हुन् भने ल्हासाका ठुलाठुला बुद्घका सुनौला मूर्ति र गुम्बाहरू तथा नेपालका पशुपति र गुह्येश्वरी मन्दिरहरू ईश्वरका प्रतीक हुन् । गुम्बाका वरिपरि ऊँ मणिपद्मे ! भन्दै माला जप्दै परिक्रम गर्ने बौद्घ भिक्षुहरू र दःखमा ईश्वरका प्रार्थना गर्नु समाजका धार्मिक तथा संस्कृतिक पक्षहरू हुन् । भोटेद्वारा मदनको स्याहार गरी निको पार्नु मानव समाजका आदर्शका उत्कृष्ट रूप हुन् । यी नेपाल र ल्हासा बिच रहेका ऐतिहासिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, आर्थिक र मानवीय सम्बन्धका प्रतिमान हुन् । खण्डकाव्यमा मदन ल्हासा गई धन कमाएर घर फर्किदा मुना ओइलिएर भुइँमा झरिसक्नु, मदनले अर्को जुनीमा फेरि स्वर्गमा भेट्ने बाँचा गर्नु भाषामाथिको समाजको प्रभाव हो । उनको अनुहार हेर्न व्यग्रताले बसेकी बुढी आमाको परमधाम हुनु तथा अन्त्यमा मदनको समेत देहावसानले समाजमा एउटा सुन्दर परिवारको वियोगान्त अन्त्य भएको छ । देवकोटाको मानवीय स्वतन्त्रता, समानता र भातृत्वको बोधलाई आत्मसात् गर्दै विबेच्य कृतिमा प्रयुक्त भाषाका आधारमा समाज र भाषा तथा भाषा र संस्कृतिको अध्ययन गरिएको छ ।