व्यतिरेक वितरणका आधारमा ब्याँसीभाषाका वर्ण निर्धारण byatirek bitaranka aadhaarmaa byaasibhaasaaka barna nirdhaaran

Abstract

प्रस्तुत लेख व्यासी ‘रं’ शौका भाषाको व्यतिरेक वितरणका आधारमा ब्यासी भाषाको वर्ण निर्धारणमा केन्द्रित छ । ब्याँसी भाषा चिनियाँ–तिब्बती भाषा परिवारको पश्चिमी हिमाली अन्तर्गत पर्ने शौका ‘रं’ समुदायको भाषा हो । ब्याँसी भाषामा ६ ओटा स्वर वर्ण र २९ वटा व्यञ्जन वर्ण रहेका पाइन्छन् । यी सबै वर्णहरूमा व्यतिरेक रहेको पाइन्छ । प्रस्तुत लेखमा ब्याँसी भाषाका छ वटा स्वर वर्णलाई जिब्राको उचाइ, जिब्राको सक्रियता र ओठको गोलाइका आधारमा व्यतिरेक गरी वर्ण निर्धारण गरिएको छ । २९ वट२९ वटा व्यञ्जन वर्णलाई उच्चरण स्थान, उच्चारण प्रयत्न, घोषत्व र प्राणत्वका आधारमा व्यतिरेक गरी वर्ण निर्धारण प्रक्रियाको विश्लेषण गरी निष्कर्ष निकालिएको छ । ब्याँसी भाषाका अ, आ, इ, उ, ए, ओ गरी ६ वटा स्वरवर्ण जिब्राको सक्रियता, जिब्राको उचाइ र ओठको अवस्थाका आधारमा व्यतिरेकी रहेका, यस्तो व्यतिरेक पदादि, पदमध्य ब्याँसी ‘रं’ शौका भाषाको संरक्षण गर्नुका साथै भाषा अध्येताहरूलाई आधार सामग्रीको रूपमा सहयोग पु¥याउने अपेक्षा राखिएको छ ।