वासुदेव त्रिपाठीको विधागत साहित्येतिहास चेतना

Abstract

प्रस्तुत लेखमा वासुदेव त्रिपाठीका समालोचनात्मक कृतिमा निहित साहित्येतिहास चेतनाको विमर्श गरिएको छ । नेपाली साहित्यको बहुआयामिक र बहुलवादी समालोचना गर्ने समालोचक वासुदेव त्रिपाठीका समालोचनात्मक प्रवृत्तिमध्येको सबैभन्दा सशक्त प्रवृत्ति ऐतिहासिक समालोचना र साहित्येतिहासपरक समालोचना हो । साहित्येतिहासपरक समालोचक वासुदेव त्रिपाठीका समालोचनाकृतिहरू नै यस लेखका आधारसामग्री हुन । ती आधारसामग्रीको सत्यापन र अर्थापनका लागि यस लेखमा इतिहास दर्शन र साहित्येतिहास दर्शनको संश्लेषणात्मक अन्तप्र्रयोग गरिएको छ । क्षितिजीय आयाममा विषयको विश्लेषण गरिएको यस लेखमा गुणात्मक अध्ययनविधि अवलम्बन गरिएको छ । वासुदेव त्रिपाठीका लगभग एक दर्जनजति समालोचनाकृतिमा निहित उनको साहित्येतिहास दृष्टि, साहित्येतिहास बोध, साहित्येतिहास चिन्तन र साहित्येतिहास दर्शनको विमर्श गरी उनका साहित्येतिहास चेतनाको सामान्यीकरण गरिएको छ । लेखको शीर्षकअनुकूलका तथ्यहरूको विश्लेषण गर्दा वासुदेव त्रिपाठीका समालोचनाकृतिमा साहित्येतिहास चेतनालाई आधारभूमि बनाइएको एवं यस्तो चेतना पूर्वीय सनातन संस्कृति, मूल्य र मान्यता तथा पाश्चात्य साहित्येतिहास दर्शनको संश्लेषणबाट निर्माण भएको निष्कर्ष निकालिएको छ ।