प्रकृति, संस्कृति र पर्यटनको अन्तरसम्बन्धः पर्या–नृवंशशास्त्रीय दृष्टिकोण

Abstract

प्राकृतिक–ब्रह्माण्डीय अन्तरक्रियात्मक प्रणाली समस्त चरअचर जगतलाई सक्रिय, चलायमान, उत्प्रेरित र उद्धेलित गर्ने केन्द्रिय तत्व हो । प्रकृति उपर निर्भर रहने संस्कृति र समस्त मानव व्यवहारको समीकरण (नेक्सस) बाट नृ–पर्यावरणीय प्रणाली निर्माण हुन्छ । मानव प्रकृतिप्रदत्त भौगोलिक वातावरण, वैज्ञानिक, ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, धार्मिक, नैतिक, आर्थिक, प्राविधिक जस्ता सापेक्षित रुपमा विविधताका बिच जन्मन्छ, हुर्कन्छ, बस्दछ र जीवन समाप्त गर्दछ । बाँच्नका निमित्त मानवद्धारा निर्मित भौतिक र अभौतिक वस्तुको एकीकृत (सांस्कृतिक) विश्व पर्यावरणीय–प्राकृतिक प्रणालीको गर्भबाट पैदा हुनेभएकोले मानवका समस्त व्यवहार पनि यहि प्रणालीबाट निर्दिष्ट हुन्छ । पर्यटन प्रकृति, संस्कृति र मानव व्यवहारबाट पृथक अवयव होइन । उपरोक्त तत्वहरुको जटिल सम्बन्ध माथि आश्रित रहने निर्भर चलराशीको रुपमा पर्यटन प्रणालीको समग्र अवस्था सो समीकरण बमोजिम चलायमान हुन्छ । यसबारेको अवलोकन, दर्शन, ज्ञान, विचार, सोंच, सुझबुझ, बोध, निर्णय, योजना र व्यवहार अनमेल भयो भने त्यसबाट उत्सर्जित परिणामले प्रणालीमा असन्तुलन र गडबडाहट पैदा गर्छ । ठोस अनुभव्य तथ्य सूचना वेगरको अवधारणाबाट खोक्रो सामान्यीकरण हुन्छ । यो दस्तावेजमा मुलतः प्रकृति, मानव, संस्कृति र व्यवहार जस्ता बहुआयामिक पक्षहरु बिचको कार्यकारण अन्तरसम्बन्ध र यसबाट पर्यटनको अवस्था माथि पर्ने प्रभावका साथै स्थानिक पर्यटन परिवेशमा उपरोक्त अवयवहरुको एकीकृत कार्यभूमिका र मोटामोटी अवस्थालाई पर्या–नृवंशशास्त्रीय दृष्टिकोणबाट चर्चा गरिएको छ ।