लहानको मधेस आन्दोलन Lahanko Madhesh Aandolan

Abstract

नेपालमा मधेसीमूलका मानिसहरूले पहिचान, नागरिकता, सुरक्षा निकाय र निजामति सेवा लगायत राज्यकासबै निकायहरूमा जनसंख्याको आधारमा रोजगारीका अवसरको माग, आत्मनिर्णय सहितको संघीय राज्य, स्वतन्त्र तराईराज्य र सरकारमा प्रतिनिधित्व गर्ने जस्ता सवालहरू लिएर मधेसीहरूले सशस्त्र र शान्तिपूर्ण आन्दोलनहरू गरिरहेका छन्। तत्कालिन मधेसी जनअधिकार फोरम नेपालको नेतृत्वमा २०६३ माघ २ गतेदेखि माघ २६ गतेसम्म मधेस आन्दोलनभएको थियो । जुन आन्दोलनको पहिलो सहिद रमेशकुमार महतोलाई माघ ५ गते लहानमा राजमार्गमा गरिएकोचक्काजाम खोल्ने विवादमा माओवादीहरूले गोलिहानी हत्या गरेका थिए । लहानको उक्त घटना पछि मधेस आन्दोलनलेउग्ररूप लिएको थियो । अझ, माओवादीका नेता मातृका यादवले माघ ६ गते राती माओवादीको हुल ल्याई रमेशकुमारमहतोको लाश लुटेर लगेकाले मधेसीको संस्कृतिमा चुनौती दिएको महसुस गरी माघ ७ गतेदेखि गाउँ गाउँवाट मधेसीहरूलहान आएर सरकारी कार्यालयहरू जलाउन थाले । माओवादीको ज्यादती सहेर बसेका स्थानीय सबै आक्रोशित भइआन्दोलनमा सरिक भएपछि मधेस आन्दोलनले विद्रोहको रूप लियो र यो आन्दोलन पूर्वमा झापादेखि पश्चिममापर्सासम्म फैलियो । मधेस आन्दोलनमा लहानमा ५ जना सहिद भएका थिए । जनयुद्धकालमा दुई–दुई पटक माओवादीलेआक्रमण गरेकाले त्रसित भएका स्थानीय नागरिकहरू तेस्रो पटक माओवादीले मधेस आन्दोलनमा हस्तक्षेप गरेकोले ठूलैघटना हुन्छ भनेर भयभित भएका स्थानीय जनातामा लहान आन्दोलनमा भएका क्रियाकलापहरूले मनोवैज्ञानिक असरपरेको थियो । नागरिकले यस्तो आन्दोलन कहिल्यै नभोगेकाले लहानमा भएको मधेस आन्दोलन नौलो र साहसिक थियो ।यसले मधेसीहरूको शक्ति प्रदर्शनी भएको थियो । आन्दोलनमा सशस्त्र भुमिगत समुहहरूको सक्रियता देखिएकोलेहिंसात्मक गतिविधिहरू भएका थिए । तसर्थ लहानको मधेस आन्दोलनले सिंगो मधेस आन्दोलनको नेतृत्व गरिरहेको थियो। लहानको आन्दोलनमा पहाडी समुदाय, पेशागत संघसंस्था, अन्य राजनीतिक पार्टीहरू समेतले एक्यबद्धता जनाएकाले योआन्दोलन समाजका सबै पक्षको सहभागितामा भएको थियो ।