एक चिहान उपन्यासमा सारवस्तु

Abstract

प्रस्तुत लेखमा हृदयचन्द्रसिंह प्रधानद्वारा लिखित एक चिहान उपन्यासमा सन्निहित सारवस्तुको निरूपण गरिएको छ । यस लेखको प्रमुख अनुसन्धेय क्षेत्र सारवस्तुको सैद्धान्तिक अवधारणालाई आधार मानी एक चिहान उपन्यासमा निहित सारवस्तुको निरूपण गर्नु हो । यसको उद्देश्य विश्लेष्य उपन्यासमा अभिव्यक्त सारवस्तुको स्वरूपलाई पाठ विश्लेषण विधिका आधारमा विश्लेषण तथा मूल्याङ्कन गर्नु हो । यस क्रममा एक चिहान उपन्यासलाई प्राथमिक स्रोतसामग्रीका रूपमा लिइएको छ भने सारवस्तुको सिद्धान्त निर्माणका लागि उपयोग गरिएका सामग्री द्वितीयक स्रोतका रूपमा रहेका छन् र आवश्यक सामग्रीको सङ्कलन पुस्तकालयीय कार्यबाट गरिएको छ । यस लेखमा उपन्यासको सारवस्तुमा प्रगतिशील विचारको सञ्चार कसरी भएको छ भन्ने मुख्य समस्यामूलक प्रश्नमा केन्द्रित रही यसको सैद्धान्तिक पर्याधारका सापेक्षमा सारवस्तुको विश्लेषण गरिएको छ । यस लेखमा उपन्यासकारको लेखन सामाजिक जीवनका पृष्ठभूमिमा विषयलाई केन्द्रित गरी प्रगतिशील विचारको सञ्चार गराउनमा सफल रहेको पाइन्छ । यिनका लेखनको खास प्राप्ति सामाजिक सुधारको सन्देश दिनु भएकाले यस लेखमा एक चिहान उपन्यासमा श्रमजीवी किसान वर्गलाई सङ्घर्ष गर्न प्रेरित गरी नेवार, पर्वते र मधेसीका बिचमा आपसी जातीय सद्भाव कायम गरी राष्ट्रिय एकता कायम गर्नुपर्ने धारणा व्यक्त गर्दै आफू अनुकूलको कर्म गरी अन्याय र अत्याचारका विरुद्ध लड्नुपर्ने विचारलाई मुख्य सारवस्तुका रूपमा प्रस्तुत गरिएको निष्कर्ष निकालिएको छ । यस लेखबाट प्राप्त निष्कर्ष प्राज्ञिक दृष्टिले उपयोगी र औचित्यपूर्ण रहेको छ ।