निद्रा आएन कथाको रचनाविधान

Abstract

प्रस्तुत अध्ययन ‘निद्रा आएन कथाको रचनाविधान’ विश्लेषणमा आधारित छ । कथाको रचनाविधानले कथाको निर्माणप्रक्रियालाई बुझाउँछ । कथाको रचनाविधानको अध्ययनबाट कथाको समग्र रूपाकृतिको निरूपण गर्न सकिने हुनाले समीक्षाशास्त्रमा यसको महत्त्व रहेको पाइन्छ । यस अध्ययनमा कथाको रचनाविधानसम्बन्धी प्रारूप प्रस्तुत गर्दै विवेच्य कथाको रचनाविधानको विश्लेषण गरिएको छ । कथाको रचनाविधानअन्तर्गत संरचना र रूपविन्यास पर्दछन् । यस अध्ययनमा प्रस्तुत कथाको संरचनाअन्तर्गत कथावस्तु, पात्रविधान, दृष्टिविन्दु तथा सारवस्तुको सूक्ष्म विश्लेषण गरी ती तत्त्वहरूको अन्तरसम्बन्ध र कलापक्षको निरूपण गरिएको हुँदा यसमा निगमनात्मक विधि अवलम्बन गरिएको छ । यसमा रूपविन्यासको पनि सूक्ष्म अध्ययन गरी यसको कथात्मक सौन्दर्यको मापन र संरचना पक्षसँगको अन्तरसम्बन्धको समीक्षा गरिएको छ । यसमा ‘निद्रा आएन’ कथालाई प्राथमिक सामग्रीका रूपमा ग्रहण गरी कथाको रचनाविधानसँग सम्बन्धित पुस्तक तथा लेखहरूलाई द्वितीयक सामग्रीका रूपमा ग्रहण गरिएको छ । सामग्रीको सङ्कलन पुस्तकालय कार्यबाट गरिएको छ । यस अध्ययनबाट प्रस्तुत कथामा कथानकको संरचना वा रूपविन्यासको उपयुक्त संयोजन भएका कारण रचनाविधानका दृष्टिले यसको कथाकला परिपुष्ट रहेको निष्कर्ष प्राप्त भएको छ ।