जातीय संस्थाले उठाएको राजनैतिक मुद्दा र किरात राई यायोक्खा

Abstract

प्रस्तुत लेख जातीय संस्थाले उठाएको राजनैतिक मुद्दा र किरात राई यायोक्खाले छैठौँ महाधिवेशनबाट विधान सम्मत अघि बढाएको राजनैतिक मुद्दामा केन्द्र्रित रहेको छ । किरात राई जाति नेपालमा आदिम कालदेखि नै बसोबास गर्ने प्रमुख जाति मात्रै नभई नेपालमा लामो समयसम्म शासन सञ्चालन गर्ने जाति हो । तथापि विभिन्न समयमा घटेका  राजनीतिक घटना क्रमसँगै बिस्तारै राजनीतिक, सामाजिक अन्य कुरामा बहिस्कृत हुँदै दोस्रो दर्जाको नागरिक जस्तै बन्न पुग्यो जसले गर्दा उनीहरुको भाषा, धर्म, संस्कार संस्कृति पनि अतिक्रमणमा पर्यो । अतिक्रमणमा परेका यी सबै कुराहरुलाई संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्नका निम्ति किरात राई यायोक्खा स्थापना भएको हो । समयक्रमसँगै सामाजिक मुद्दामा मात्र होइन, राजनैतिक मुद्दामा बहस सुरू गर्नुपर्यो भन्ने विषयको खोजी गर्नु यो लेखको उद्देश्य रहेको छ । यस आलेखमा गुणात्मक विधिअन्र्तगत विश्लेषणात्मक अनुसन्धान विधिको उपयोग गरिएको छ । प्राथमिक स्रोतको रुपमा यस विषयसँग सरोकार राख्ने व्यक्ति, अनुसन्धानकर्ताहरुसँग लिएको अन्तर्वार्ता र छलफलका निस्कर्षहरु, विभिन्न सभा सम्मेलनमा व्यक्त विचार र द्वितीयक स्रोतको रुपमा किरात राई यायोक्खाको विधान, मुखपत्रहरु, साथै विभिन्न राजनैतिक दलहरुको विधान दस्ताबेजलाई आधार लिइएको छ । राजनीतिक इतिहासको विभिन्न कालखण्ड र गोर्खा राज्य बिस्तारले आफ्नो मौलिक भाषा, धर्म, संस्कार संस्कृति र राजनैतिक थिचोमिचोबाट सम्पूर्ण किरात राई जातिहरुको सांस्कृतिक, सामाजिक, राजनीतिक, शैक्षिक र प्रशासनिक पहुँच स्थापित गर्न आवश्यक भएकाले किरात राई यायोक्खाले राजनीतिक मुद्दा उठाउन जरुरी देखिन्छ भन्ने यो लेखको निष्कर्ष रहेको छ ।