चितवन जिल्लाका थारु जातिको सामाजिक–सांस्कृतिक अध्ययन

Abstract

नेपाल बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुसांस्कृतिक र बहुधार्मिक देश हो । यहाँ १४२ जातजातिहरुको बसोबास रहेको तथ्याङ्कले देखाउँदछ । यी मध्ये थारु जाति पनि एक हुन् । नेपालको पूर्व मेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्मको तराई र भित्री मधेशमा थारु जातिको बसोबास रहेको छ । वि.सं.२०५९ सालमा नेपाल सरकारले ५९ वटा जातजातिहरुलाई आदिवासी तथा जनजातिमा सूचिकृत गरी थारु जातिलाई सिमान्तकृत समूहअन्तर्गत राखेको छ । यस जातिको भाषा एउटै (थारु भाषा) भए पनि उनीहरुको संस्कार र संस्कृतिमा ठाउँ अनुसार भिन्नता रहेको पाइन्छ । आफुलाई  तराईको भूमिपुत्र आदिवासी मान्ने थारु जातिको संस्कार र संस्कृतिमा वर्तमान समयमा धेरै परिवर्तनहरु आएका छन् । यो परिवर्तन अन्य जातिसँगको सामिप्यताको प्रभावस्वरुप भएको मान्न सकिन्छ । प्रस्तुत लेखमा चितवन जिल्लाका थारु जातिको सामाजिक सांस्कृतिक पक्षको अध्ययन गरिएको छ । यस अनुसन्धानात्मक लेखमा प्राथमिक र द्वितीय दुवै स्रोतहरुको प्रयोग गरिएको छ । अन्तर्वार्ता, स्थलगत अवलोकनबाट प्राथमिक स्रोत सामग्री र पूर्वकृतिहरुको अध्यनयबाट द्वितीय स्रोत सामग्री सङ्कलन गरिएको छ । यसको प्रस्तुतीकरण व्याख्यात्मक र विश्लेषणात्मक ढाँचामा गरिएको छ । यसको प्रस्तुति ए.पि.ए. सातौं संस्करणमा आधारित रहेर गरिएको छ । चिवतनका थारु जातिको सामाजिक–सांस्कृतिक पक्षको जानकारी गराउनु  प्रस्तुत लेखको उद्देश्य रहेको छ ।